Wilno Miłosza

W 1921 roku Czesław Miłosz rozpoczął edukację w Gimnazjum imienia Zygmunta Augusta w Wilnie. Po ośmiu latach nauki w szkole średniej zdał egzaminy i został przyjęty na filologię polską Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Zaledwie po dwóch tygodniach od rozpoczęcia się wykładów na uczelni, przeniósł się na Wydział Nauk Społecznych aby studiować prawo. Jako poeta zadebiutował w 1930 roku na łamach uniwersyteckiego pisma „Alma Mater Vilnensis”, wierszami „Kompozycja” i „Podróż”. Aktywnie działając w Sekcji Twórczości Oryginalnej Koła Polonistów oraz Klubie Włóczęgów, poeta, w 1931 roku, wspólnie z Teodorem Bujnickim, Jerzym Zagórskim, Stefanem Jędrychowskim oraz Kazimierzem Hałaburdą zainicjował grupę poetycką „Żagary”. Dzięki pomocy Stanisława Cata-Mackiewicza młodzi poeci rozpoczęli wydawanie własnego pisma. Do redakcji „Żagarów” dołączyli wkrótce: Antoni Gołubiew, Jerzy Putrament oraz Aleksander Rymkiewicz. W ramach działalności grupy poetyckiej Miłosz wydał w 1933 roku swój pierwszy tomik wierszy „Poemat o czasie zastygłym”. Rok później, po ukończeniu studiów prawniczych (w ramach stypendium naukowego) wyjechał do Paryża. W 1935 roku powrócił do kraju i podjął pracę w Rozgłośni Polskiego Radia w Wilnie.

We wrześniu 1939 roku w wyniku agresji wojsk radzieckich na II Rzeczypospolitą, Wilno zostaje zajęte przez Sowietów a następnie przekazane Litwinom. Miłosz przedostaje się do miasta zanektowanego przez Republikę Litewską. Po niespełna ośmiu miesiącach, 14 czerwca 1940 roku, Sowieci ponownie zajmują Wilno włączając je do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Poeta opuszcza miasto udając się do okupowanej przez Niemców Warszawy.

Choć kolejna wizyta Miłosza w grodzie Giedymina przypadła dopiero na 1992 rok, przyszły noblista wielokrotnie przywoływał, w prozie i poezji, obraz Wilna z czasów swojej młodości. To właśnie tutaj, w „Jeruzalem Północy”, jak nazywali Wilno jego żydowscy mieszkańcy, mieście wielu kultur i narodowości, Czesław Miłosz objawił swój talent literacki; tutaj, późniejszy pracownik Ministerstwa Spraw Zagranicznych PRL, a następnie emigrant, wieloletni mieszkaniec Paryża i Berkeley, po raz pierwszy doświadczył politycznych oraz światopoglądowych konfliktów, które, spotęgowane w skali międzynarodowej, okazały się decydujące dla przyszłego wyglądu Europy i świata. Miasto o niebywałej, barokowej urodzie, dom i kolebka dla wielu wybitnych osobowości twórczych, pozostało dla Miłosza miejscem szczególnym – swoistym punktem odniesienia dla rozważań i rozmyślań nad kondycją „powojennego człowieka”, dotkniętego chorobami ustroju totalitarnego.